|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
| Następna strona | ||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
|
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży jest składnikiem poznawanej wiedzy o świecie, integralną częścią kultury osobistej i społecznej. Słowo „ekologia” oznacza całość powiązań elementów bez którego żywe systemy (a takim przecież jest społeczeństwo) nie mogą istnieć. U uczniów należy kształtować nie tylko myślenie, ale również rozwijać najistotniejsze dla człowieka więzi z przyrodą, więzi z ludźmi. Przedstawiam scenariusz wycieczki do ogrodów warzywnych i sadów pt.: „Ekologiczna jadłodajnia”, którego głównym celem jest wykazanie zależności ekologicznych w przyrodzie i wpływu człowieka na kształtowanie ekosystemu. Termin wycieczki: wrzesień Czas trwania wycieczki: 2 godziny Wycieczka:
Pomoce naukowe do przygotowania przed zajęciami:
SCENARIUSZ WYCIECZKI Przed wyjściem ze szkoły lub na lekcji poprzedzającej wycieczkę: Nauczyciel (N): Człowiek do życia potrzebuje wielu czynników. Czy potraficie powiedzieć, bez czego człowiek nie mógłby żyć? Dzieci (D): Człowiek nie mógłby żyć bez jedzenia, picia i bez snu. N: Wszystkie te czynniki są niezbędne do życia człowieka. Dzisiaj skupimy się na pierwszym z nich. Czy wszystkie dzieci jadły już dzisiaj śniadanie? D: Tak!... Nie!... N: Jeżeli ktoś nie jadł, to proszę teraz zjeść coś z zapasów przygotowanych na wycieczkę. Poranny posiłek jest bardzo ważny, bo dostarcza energii do nauki, do pracy, do trudów wycieczki. Bardzo proszę, żeby każde dziecko przypomniało sobie, co jadło na śniadanie i zapisało to na karteczce. Śniadaniowa wyliczanka Dzieci wypisują na karteczkach, co jadły rano na śniadanie. Nauczyciel zbiera karteczki i rozpoczyna zabawę. Materiałem pomocniczym do zabawy są zebrane kłosy i ziarna podstawowych zbóż (Żyto, pszenica, owies, jęczmień, pszenżyto, kukurydza). N: Będę teraz odczytywać kolejno nazwy pokarmów, które jedliście na śniadanie. Każde z Was zastanowi się, czy zna jego pochodzenie i sposób, w jaki trafiło na nasz stół. Kto wie, zgłasza się przez podniesienie ręki, a ja wybiorę dziecko do odpowiedzi na podstawie wyliczanki: Czy to owoc, czy to kwiat, Najwięcej dzieci napisało - chleb, bułka. Kto potrafi powiedzieć, z czego wyrabia się pieczywo? Wybrane dziecko odpowiada, pozostałe uzupełniają wypowiedzią. N: Odpowiedzieliście prawidłowo - chleb i bułki wyrabia się z mąki, chleb z żytniej, bulki z pszennej. Do produkcji mąki służą ziarna, czyli nasiona żyta i pszenicy. Czy podczas wakacji widzieliście na polu łan żyta lub pszenicy i pracę przy zbiorze? D: Ja widziałam... Ja widziałem..., pomagałem przy żniwach. N: Jeżeli widzieliście, to spróbujcie teraz wśród przygotowanych kłosów odnaleźć żyto i pszenicę. Pokażcie je pozostałym dzieciom. Rozdam teraz do obejrzenia ziarniaki żyta i pszenicy. Te dwie rośliny są podstawą wyżywienia ludności w Polsce i uzyskiwane z nich plony decydują o tym, czy dla nikogo nie zabraknie podstawowego pożywienia. Czytam następne nazwy: kasza manna, owsianka, płatki kukurydziane. Dzieci zgłaszają się i odpowiadają. N: Obejrzyjcie teraz kłosy pozostałych zbóż i ich ziarniaki. Z jęczmienia wyrabia się kaszę jęczmienną, z której mama gotuje krupnik. Kasza ugotowana na sypko służy też jako dodatek do drugiego dania obiadowego. Pszenżyto jest wyhodowaną przez polskich naukowców krzyżówką między pszenicą a żytem. Zboże to jest wykorzystywane jako cenna pasza dla zwierząt. Czytam następne nazwy: mleko, masło, ser, jajka. D: Mleko dają krowy, a z mleka wyrabia się ser i masło. Jajka znoszone są przez kury. N: Wymienione pokarmy to produkty pochodzenia zwierzęcego. Zastanówcie się teraz, czym karmi się krowy i kury? D: Kurom sypie się ziarno, a krowa zjada trawę na pastwisku i wysuszoną trawę-siano. N: Wynika z tego, że zwierzęta gospodarskie są roślinożerne, a ilość i jakość uzyskiwanych od nich produktów zależy od ilości i jakości dostarczanej im paszy. Czytam następne produkty: dżem, miód, margaryna. D: Dżem robi się z owoców - truskawek, wiśni, porzeczek. Miód czerpie się z ula, gdzie wytwarzają go pszczoły z nektarów i pyłków roślin. Margaryna...? N: Margarynę produkuje się z oleju roślinnego tłoczonego z nasion roślin oleistych: rzepaku, soi, słonecznika. Na zakończenie możemy stwierdzić, że wszystko, co człowiek zjadał na co dzień, pochodzi od roślin. Powtórzmy i zapamiętajmy hasło: Cały świat to jedna wielka roślinna jadłodajnia. D: Powtarzają i zapisują hasło na tablicy i w zeszytach. N: Pójdziemy teraz na wycieczkę, aby zobaczyć, jak uprawiane są rośliny przeznaczone na pożywienie dla ludzi i zwierząt. Słyszeliście zapewne w radiu i telewizji hasło: „Zdrowa żywność". Czy ktoś wie, co to znaczy? D: Zdrowa żywność to znaczy czysta, nieskażona, bez zanieczyszczeń. N: Czym może być skażona żywność? D: Siadają na niej muchy, dlatego owoce i warzywa trzeba dokładnie myć przed jedzeniem. N: Czy tylko o to chodzi? D: Żywność może być skażona środkami chemicznymi. N: Doskonale. Zdrowa żywność to taka, która zawiera jak najmniej szkodliwych związków chemicznych. W jaki sposób szkodliwe związki mogą dostać się do żywności? D: Gdy rośliny rosną w zanieczyszczonej glebie, gdy podlewa się je brudną wodą, gdy powietrze jest zanieczyszczone. N: Najgroźniejsze dla człowieka są spaliny samochodowe, dlatego żadnych roślin przeznaczonych do spożycia nie można uprawiać w pobliżu ruchliwych ulic. Spaliny samochodowe zawierają związki rakotwórcze, które osiadają na roślinach, wnikają też w głąb gleby i poprzez korzenie przedostają się do wszystkich ich części. W pobliżu ruchliwych ulic nie wolno też wypasać zwierząt gospodarskich, bo szkodliwe związki zawarte w roślinach przedostają się do mleka i jaj, powodują też choroby zwierząt. Drugim źródłem zakażenia żywności są związki chemiczne używane do nawożenia roślin i do ich ochrony przed chorobami i szkodnikami. Warunkiem uzyskania zdrowej żywności jest stosowanie głównie nawożenia tzw. organicznego, czyli obornika i kompostu, a nie nawozów mineralnych produkowanych sztucznie w fabrykach. Konieczne jest też ograniczenie do niezbędnego minimum chemicznej ochrony roślin. Wybierzemy się teraz na wycieczkę do najbliższych szkole ogrodów warzywnych i sadów. Zobaczymy, jakie rośliny uprawiają w nich Wasi rodzice i sąsiedzi i zastanowimy się, czy uzyskane z nich produkty spożywcze będzie można zaliczyć do zdrowej żywności. Zgadywanka warzywna Ogród warzywny jest doskonałym miejscem do powtórzenia i utrwalenia wiadomości o budowie morfologicznej organów roślin. Wybierzmy ogród, w którym uprawia się wiele różnych gatunków warzyw. Na wstępie grupa zatrzymuje się przy pomidorach, które we wrześniu dojrzewają w większości ogrodów warzywnych. N: Zastanowimy się teraz, z jakich części składa się roślina i które z nich są użytkowane w celach spożywczych. Czy potraficie wskazać i nazwać poszczególne części, czyli organy pomidora? D: Liście, kwiaty, owoce. N: A jak się nazywa ta część, z której wyrastają liście, kwiaty i owoce? D: Łodyga. N: Bardzo dobrze. Wymieniliście wszystkie części nadziemne. Kto potrafi powiedzieć, jak nazywa się część podziemna pomidora? D: Korzeń, N: Bardzo dobrze. Korzeń, a właściwie cały system korzeniowy, który utrzymuje roślinę w ziemi i dostarcza jej wody zawartej w glebie. Powtórzymy teraz kolejno nazwy wszystkich części, czyli organów pomidora rozpoczynając od dołu. D: Korzenie, łodyga, liście, kwiaty, owoce. N: Zajrzyjmy teraz do wnętrza owoców pomidora. Przekroję kilka owoców na części i dam Warn do obejrzenia. Co widzicie na przekroju? D: Widać nasiona pomidora. N: Nasiona są organami rośliny służącymi do rozmnażania. Czy ktoś wie, jak się uprawia pomidory? D: Nasiona sieje się do doniczek, a później duże rośliny sadzi się na grządki. N: We wrześniu przypada termin dojrzewania i zbioru owoców pomidora. Należy on do grupy roślin uprawnych zwanych warzywami. Warzywa są codziennym składnikiem naszego jadłospisu, ale nie wszyscy widzieli, jak rosną i nie zastanawiali się, który organ rośliny jest wykorzystywany jako pożywienie człowieka. Zabawimy się teraz w warzywną zgadywankę. Nauczycie wcześniej przygotowuje karteczki z nazwami warzywa rosnących w wybranym ogrodzie. Dzieci losują karteczki z nazwami warzyw. Ich zadaniem będzie te roślinę odszukać i określić, który organ rośliny jest wykorzystywany w celach spożywczych. Dzieci rozchodzą się po ogrodzie i próbują wykonać zadanie. Nauczyciel sprawdza prawidłowość wykonania zadania. N: Wywołuję hasło - korzeń. Które z warzyw mają jadalny korzeń? D: Marchew, buraki, pietruszka, seler, rzodkiewka. N: Wszystko w porządku, oprócz rzodkiewki. Otóż botanicy dopatrzyli się, że u rzodkiewki to nie korzeń gromadzi materiały zapasowe, tylko najbardziej dolna część łodygi, a korzeń pozostaje cienki i wrzecionowaty na końcu zgrubienia .Podaję drugie hasło: liść. D: Sałata, kapusta, szpinak. N: Bardzo dobrze. Dwa pierwsze warzywa zawiązują liście w główkę i dzięki temu liście wewnętrzne są kruche, soczyste i delikatne. Warto podkreślić, że liście poprzednio wymienionych warzyw - pietruszki i selera użytkowane są jako przyprawa. Podaję hasło: owoce. D: Ogórek, groch, fasola. N: Świetnie. Warto zwrócić uwagę, że u fasoli jada się zarówno owoce jako tzw. fasolę szparagową, jak i same nasiona wyłuskane ze strąków. Waszym zadaniem domowym będzie dowiedzieć się, w jakiej postaci w Waszym domu spożywane są warzywa. Każdy zrobi sondaż na temat swojego, wylosowanego na karteczce, warzywa, a potem te wiadomości zbierzemy na lekcji. Warzywa są niezbędnym składnikiem diety człowieka, gdyż zawierają witaminy i sole mineralne regulujące wszystkie procesy życiowe człowieka. Obiektami obserwacji były warzywa najczęściej uprawiane w naszych ogrodach, a spotyka się ich dużo więcej. Każde warzywo ma swoiste wartości odżywcze i stanowi cenne uzupełnienie diety. Do powszechnego użycia wchodzi cukinia, czarna rzodkiew, brukselka i inne. N: Dużą część ogrodów przydomowych zajmują drzewa owocowe. Jakie owoce zbieramy z naszych sadów? D: Jabłka, gruszki, śliwki, wiśnie, czereśnie. N: We wrześniu w ogrodach owocują tylko jabłonie, grusze i śliwy, wiśnie i czereśnie zebrano w lecie. Zwróćcie uwagę, ile różnych odmian jabłoni, grusz, śliw rośnie w naszych sadach. Przejdziemy teraz spacerkiem, oglądając kolejne ogrody. Będziemy oceniać jakość owoców po wyglądzie zewnętrznym. Zwracamy uwagę na to, czy mają czarne plamki na skórce, czy widać objawy żerowania szkodników, czy dużo owoców leży pod drzewem. Jeżeli spotkamy właścicieli ogrodów, przeprowadzimy z nimi ankietę na temat stosowania środków ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami. Zdrowa żywność z naszych sadów (ankieta) Dzieci otrzymują formularze ankiety i przeprowadzają wywiady Z właścicielami ogrodów. Treść ankiety przedstawia się następująco: 1. Czy Pani (Pan) stosuje środki chemiczne do ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami (pestycydy)?
2. Jeżeli tak, to czy przestrzega Pani (Pan) okresu karencji (ostatni oprysk na kilka tygodni przed zbiorem)?
3. Czy śledzi Pani (Pan) podawane w audycjach rolniczych i ogrodniczych sygnalizacje co do pojawienia się chorób i szkodników (pozwala to ograniczyć liczbę oprysków)?
4. Czy wprowadza Pani (Pan) odmiany odporne na choroby i szkodniki?
N: Porównamy teraz wyniki ankiety z Waszymi obserwacjami sadów. Wynika z niej, że nawet w sadach, gdzie nie stosowano pestycydów pewna część owoców jest zdrowa i pięknie wybarwiona. W ogrodach przydomowych zawsze lepiej zebrać mniej, ale za to zupełnie zdrowych owoców. Natomiast piękne owoce z sadów produkcyjnych mogą być zdrowotnie podejrzane ze względu na pozostałości pestycydów. Drugie zadanie domowe dla Was będzie polegało na poddaniu ankiecie własnych rodziców, jeżeli zajmują się uprawą roślin. We wrześniu w każdym polskim ogrodzie przydomowym kwitną i dojrzewają słoneczniki. Warto zwrócić uwagę dzieci na wszechstronne zastosowanie tej rośliny. N: Na trasie wycieczki widzieliśmy wiele kwitnących i owocujących słoneczników. Którą część tej rośliny wykorzystuje człowiek? D: Pestki, ziarnka. N: Właściwa nazwa to nie ziarnka ani pestki, tylko owoce - niełupki słonecznika. Ich białe jądro zawiera bardzo dużo tłuszczu. Spożywa się je bezpośrednio, dodaje po wysuszeniu do pieczywa lub tłoczy się z nich olej słonecznikowy używany do sałatek. Olej słonecznikowy wykorzystywany jest też w celach technicznych – w mydlarstwie, w przemyśle włókienniczym, do wyrobu farb i pokostów. Wytłoki z nasion słonecznika stanowią bardzo dobrą paszę dla zwierząt. Obejrzeliśmy już wiele ogrodów, będziemy teraz wracać tą samą trasą. Przekształcamy się w Komisję Zdrowej Żywności. Komisja Zdrowej Żywności Zadaniem Komisji Zdrowej Żywności jest ocenić, czy spotykane na trasie wycieczki uprawy znajdują się w wystarczającej odległości od ruchliwych jezdni. Komisja zwraca tez uwagę na pasące się zwierzęta. Komisja zapisuje wszelkie nieprawidłowości i zagrożenia, a po powrocie do szkoły decyduje, komu należy przekazać odpowiednio sformułowane zalecenia. Wzory zaleceń Proponujemy Pani (Panu) przeniesienie uprawy warzyw na część posesji bardziej oddaloną od jezdni ze względu na możliwość ich skażenia rakotwórczymi metalami ciężkimi. Zalecamy posadzenie wysokiego żywopłotu od strony jezdni, który zabezpieczy przed skażeniem spalinami owoce truskawek i porzeczek. Bardzo prosimy o wypasanie krów w dalszej odległości od jezdni, gdyż pragniemy pić zdrowe, nie skażone spalinami mleko.
Trzecie i ostatnie zadanie domowe będzie polegało na zastanowieniu się, czy któreś z tych zaleceń nie dotyczy przypadkiem Waszego ogrodu czy gospodarstwa. Uczeń po wycieczce:
Literatura
|
||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
| Następna strona | ||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
